Zandvlooien, heb jij er wel eens van gehoord? Deze kleine parasieten leven graag van jouw bloed. Zandvlooien kom je veel op het strand tegen. Ja, ze komen ook op Nederlandse stranden voor! Wanneer je naar een tropisch gebied reist is de kans veel groter dat je met bijtende zandvlooien te maken krijgt. Deze graven zich soms in de huid: hier kom je niet zomaar vanaf.
Zandvlooien en strandvlooien
Zandvlooien maken onderdeel uit van de strandvlooien. Er is een duidelijk verschil tussen deze twee. Strandvlooien graven niet aankomen voornamelijk in tropische en subtropische gebieden voor. Zandvlooien graven wel en leven in een gematigd tot tropisch klimaat. Afhankelijk van de soort leeft de zandvlo in zanderige bodems of in stoffige woningen en hutten (dit laatste alleen in tropische gebieden).
Er komen in Nederland enkele soorten zandvlooien voor. Dit zijn onder andere de strandvlo Talitrus saltator, de kwelderspringer en de brakwaterspringer. Daarnaast kennen we nog enkele andere soorten die gewoon op Nederlandse stranden leven.
Zandvlooien herkennen
Bij zandvlooien denk je misschien aan de bekende kattenvlo, maar dit is toch weer iets anders. Toch lijkt de zandvlo of de strandvlo qua uiterlijk wel op de kattenvlo. Het is echter belangrijk om te weten dat zandvlooien tot de kreeftachtigen behoren. Het gaat hier dan ook om zogenaamde vlokreeften.
Hoe herken je zandvlooien? Ze hebben een lengte die varieert van 12 mm tot 20 mm. Ook de kleur varieert, van helemaal wit tot donkerbruin. Zandvlooien zijn voornamelijk ‘s nachts actief. Afhankelijk van de soort graven ze zich in het zand maar kunnen ook tussen de wortels van planten verborgen zitten.
Bijten zandvlooien?
Veel mensen vragen zich af of zandvlooien bijten. Je wil immers niet na een dagje strand met allemaal bijtwondjes thuiskomen. Om deze vraag te beantwoorden: ja en nee. De zandvlooien die in Nederland voorkomen leven voornamelijk van groenwieren, humus en vochtig plantaardig afval. Mocht een Nederlandse of Belgische zandvlo al bijten dan is dit ter verdediging en niet om zich te voeden met het bloed.
Tropische zandvlooien leven wél vaak van menselijk of dierlijk bloed. Het gaat hier om kleine parasieten van 0,5 mm tot 1 mm groot. Deze tropische zandvlooien worden ook wel jiggers of joggers genoemd.
Dit is waarom de zandvlo bijt
Zoals gezegd zal alleen de in tropische gebieden levende zandvlo bijten. Je komt deze zandvlooien in midden en Zuid-Amerika maar ook in het Caribische gebied tegen. Daarnaast leven veel van dit soort zandvlooien en Afrika, India en Pakistan.
Deze zandvlooien hebben het bloed voor de voortplanting en overleving nodig. Het vervelende is dat sommige zandvlooien zich in de huid ingraven.
Een gaatje in de huid
Het zijn de zwangere vrouwtjes van tropische zandvlooien die zich in de huid van mens of dier ingraven. Met blote voeten over het strand lopen vergroot het risico om met zandvlooien in contact te komen. Vaak graaft het vrouwtje zich in de huid van het onderbeen of de voet. Ze graaft zich gedeeltelijk in de huid waarbij het achterwerk naar buiten blijft steken. Via het achterwerk haalt het vrouwtje adem maar kan ze ook ontlasting en de eitjes naar buiten transporteren.
Het vrouwtje zuigt enige tijd bloed. Dankzij de eiwitten in het bloed volgroeien de eitjes, iets dat ook duidelijk zichtbaar is aan het vrouwtje zelf. Ze bereikt een lengte van ongeveer 1 cm. wanneer de eitjes rijp zijn laat het vrouwtje deze via haar achterwerk op de grond vallen. Binnen drie weken weet de zandvlo op deze manier honderden eitjes uit te stoten.
Het einde van de zandvlo
Nadat het vrouwtje alle eitjes heeft uitgestoten is haar taak voltooid. Dit betekent het einde van het leven van het vrouwtje. Ze sterft en verschrompelt, de huid stoot de zandvlo uiteindelijk af. Let op: niet alle soorten hebben deze levenswijze. Sommige zandvlooien bijten waarbij ze bloed zuigen maar graven zich niet in de huid in.
Beten van zandvlooien
Een prachtige vakantie naar een tropisch gebied: natuurlijk bezoek je ook het strand. Lekker met blote voeten in het warme zand. Zandvlooien zijn voornamelijk ‘s nachts actief, maar ook overdag kun je ermee te maken krijgen.
Tip: zorg dat je op een strandlaken ligt, niet op het zand zelf. Zo verklein je de kans op contact met zandvlooien.
Hoe weet je of je bent gebeten door zandvlooien? Een zandvlooienbeet is zichtbaar als een klein rood bultje. Vaak jeukt dit bultje en zijn er ook meerdere beten aanwezig. Zandvlooienbeten zie je voornamelijk aan de onderbenen en de voeten. Wanneer je (‘s nachts) op het strand ligt dan kun je overal gebeten worden: ook op de romp, de armen en in het gezicht.
Behandeling van zandvlooienbeten
Bij een normale zandvlooienbeet, dus niet wanneer de zandvlo zich in de huid heeft ingegraven, volstaat de volgende behandeling:
- Probeer niet te krabben
- Breng een verzachtende lotion aan (calaminelotion)
Als bovenstaande niet helpt, probeer dan hydrocortisoncrème. Deze crème is bij de apotheek verkrijgbaar. Voordeel van hydrocortisoncrème is dat het ontstekingen remt en jeuk en zwellingen tegengaat. Binnen een paar uur merk je het werkzame effect.
Verblijf je in het buitenland en is het niet mogelijk om aan hydrocortisoncrème of calaminelotion te komen? Maak dan een bad havermout (gewoon even bij de ontbijtafdeling vragen) of voeg zuiveringszout aan het badwater toe. 300 gram zuiveringszout is voldoende voor een hele badkuip.
Ook aloë vera helpt
Wist je dat aloë vera tegen heel veel aandoeningen goed is? Vooral bij huidirritaties of zandvlooien beten werkt dit uitstekend. Breng wat aloë vera gel op de aangedane plekken aan. Je zult merken dat dit snel verlichting brengt.
Behandeling huidziekte tungiasis
Wanneer een zandvlo zich in de huid ingraaft dan ontstaat de huidziekte tungiasis. Symptomen van deze huidziekte zijn een zwelling van de huid met in het midden een gaatje. Soms is het achterwerk van het vrouwtje zichtbaar. Vaak is de zwelling pijnlijk, soms raakte deze ontstoken. In dit laatste geval ontstaat er een abces met pus.
In ernstige gevallen kan de huidziekte leiden tot tetanus. Dit is een zeer gevaarlijke ziekte die zich kenmerkt door spierkrampen, stijfheid en problemen met de ademhaling. Wanneer een zandvlo in de huid zit is het belangrijk om deze zo snel mogelijk te laten verwijderen. Dit gebeurt onder lokale verdoving waarbij de arts een steriele naald gebruikt.
Laat bij thuiskomst de wond nog eens door de eigen huisarts nakijken. Soms is het nodig om de wond nogmaals te desinfecteren.
Blijgezond.nl is een initiatief van gezondheidsdeskundige Dominique