Xerostomie is het hebben van een droge mond. Dit ontstaat vaak door een te lage afscheiding van speeksel. Verschillende onderliggende aandoeningen en ziekten zijn de veroorzaker. In dit artikel meer informatie over xerostomie, de oorzaak en welke behandeling er is. Daarnaast is het belangrijk om de onderliggende ziekte te behandelen.
In het kort
- Xerostomie is een droge mond als gevolg van een te lage speekselproductie
- Het komt vaker bij ouderen, diabetespatiënten of bij stress voor
- Bepaalde medicijnen helpen goed tegen een droge mond
Afslankhulpmiddelen
- Waisttrainers
- Afslankkuren
- Voetpleisters
Omschrijving xerostomie
Xerostomie staat gelijk aan droogheid van de mond. Dit heeft altijd te maken met een verminderde speekselproductie.
Oorzaken xerostomie: waardoor ontstaat het?
De mens produceert tussen de 0,5 tot 1,5 liter speeksel per dag. Het gemiddelde ligt op 1 tot 1,5 liter. Speeksel heeft een aantal belangrijke functies. Het bevochtigt en reinigt het mondslijmvlies en het gebit. Daarnaast beschermt het tegen infecties en tandbederf. Het heeft een smerende werking bij slikken, kauwen en natuurlijk ook bij praten. Ook helpt speeksel om voedsel beter te proeven.
Ouderen krijgen eerder te maken met een afname van de speekselproductie, vooral als gevolg van onderliggende aandoeningen.
Xerostomie wordt vaker gezien bij diabetespatiënten of mensen met het syndroom van Sjörge. Het kan echter ook een andere oorzaak hebben:
- Medicijngebruik
- Angst of stress
- Uitdroging
- Mondslijmvliesinfectie
- Speekselklierinfectie
- Taaislijmziekte
- Alzheimer
- Speekselkliertumor
- Auto-immuunziekte
- Reumatoïde artritis
- Hormonale stoornis
Xerostomie komt jaarlijks bij ongeveer 1 op de 200 tot 250 mensen voor.
Symptomen van een droge mond
De meest voorkomende klachten van xerostomie zijn een droge mond, moeite met slikken en spraakproblemen. Ook ontstaat er vaak een branderig gevoel in de mond. Soms klaagt de patiënt over een pijnlijke mond en een verminderde smaak.
Als gevolg van xerostomie kunnen er sneller gaatjes in het gebit ontstaan (cariës). Dit komt omdat speeksel een beschermende werking op het gebit heeft.
Overige symptomen van xerostomie zijn:
- Verhoogd risico op gingivitis en parodontitis
- Gescheurde mondhoeken
- Slechte adem/ vieze geur uit de mond
- Een vieze smaak in de mond
- Minder zin in eten
- Een plakkerige song
- Groot dorstgevoel
- Onrustige slaap
- Vermoeidheid en concentratieverlies
Opvallend is dat plotselinge stress een droge mond veroorzaakt. Deze klachten verdwijnen net zo snel als ze gekomen zijn en zijn dus van tijdelijke aard. In dit geval spreken we niet van xerostomie maar van tijdelijke droogheid van de mond.
Veel van bovenstaande klachten hangen met elkaar samen. Door een groot dorstgevoel wordt de patiënt vaak ’s nachts wakker. Dit leidt overdag weer tot vermoeidheid en verlies van concentratie. De klachten van xerostomie kunnen zo ernstig zijn, dat dit soms effect heeft op het sociale leven.
Het stellen van een diagnose
Het is niet altijd gemakkelijk om xerostomie vast te stellen. Dit komt omdat het meten van een verminderde speekselproductie moeilijk is. De patiënt kan zelf een dagboek bijhouden. Hierin staat wanneer de klachten optreden, en welke producten er gegeten zijn. Soms zijn het bepaalde voedingsproducten die de klachten veroorzaken. Kan de huisarts of tandarts dit uitsluiten, dan ligt er een andere oorzaak ten grondslag.
De arts kan de speekselklieren meten. Ook PH metingen laten zien hoeveel speeksel aanwezig is. Deze PH metingen gebeuren in rust en tijdens het kauwen. Stimulatie met zuur moet onder normale omstandigheden een verhoogde speekselproductie met zich meebrengen. Bij patiënten met xerostomie blijft dit uit.
Behandeling en herstel van een droge mond
Bij xerostomie is het belangrijk om de onderliggende oorzaak op te sporen en aan te pakken. Ontstaat een droge mond als gevolg van medicijngebruik? Vaak gaat het om middelen als promethazine, clemastine, antidepressiva of andere geneesmiddelen. Soms is het mogelijk om over te stappen op andere medicatie, hoewel deze ook weer bijwerkingen met zich meebrengen.
Bij een dorstgevoel is het belangrijk om regelmatig kleine hoeveelheden water te drinken. Wordt het eten bemoeilijkt, dan helpt het om dit weg te spoelen met wat water. Een goede mondhygiëne voorkomt mondinfecties en gaatjes. Hiervoor is fluoride tandpasta aan te raden, dat de beste bescherming biedt.
Soms adviseert de arts om bij een droge mond dagelijks te spoelen met natriumchloride 0.9% Dit is een spoeling met dat de mondholte schoonhoudt. Overigens wordt het ook gebruikt voor neusspoeling of een neusdouche. Hiermee blijven de neusholte vochtig en schoon. Het kauwen of sabbelen op zure producten of kauwgom stimuleert de aanmaak van speeksel.
Medicatie tegen een droge mond
Bij ernstige klachten door xerostomie schrijft de arts medicatie voor. Pilocarpine bevordert de speekselproductie. Het wordt voornamelijk voorgeschreven bij patiënten die bestraling van het hoofd- en halsgebied ondergaan. Een bekende bijwerking van pilocarpine is overmatige transpiratie, koude rillingen, duizeligheid en hoofdpijn. Ondanks deze bijwerking is het een goed speekselproductiestimulerend middel.
Kunstspeeksel geeft bij xerostomie directe verlichting, maar stimuleert de speekselproductie niet. Voordeel van kunstspeeksel is dat het geen bijwerkingen heeft. Helaas wordt kunstspeeksel in de meeste gevallen niet vergoed door de zorgverzekeraar. Een goed alternatief is Dentaid Xeros Gel, geschikt voor hydratatie van de mondholte.
Het wordt geadviseerd om bovenstaand product voor het slapen gaan ze gebruiken. Dit bevordert een gezonde nachtrust.
Algemene tips
Het is bij xerostomie of een droge mond belangrijk om de vochtigheid in huis te verhogen, vooral in de slaapkamer. Dit kan middels een luchtbevochtiger. Een elektrische luchtbevochtiger zorgt voor een goede luchtkwaliteit. Afhankelijk van het model reinigt deze ook nog eens de lucht.
Naar (elektrische) luchtbevochtigers
Bij droge lippen is het verstandig om gebruik te maken van een lipbalsem, zodat er geen kloofjes en scheuren in de lippen of mondhoeken ontstaan. Vermijd zure dranken, omdat deze bij een droge mond het gebit sneller aantasten.
Blijgezond.nl is een initiatief van gezondheidsdeskundige Dominique