Een uitstrijkje als je zwanger bent, is dit mogelijk en waar moet je aan denken? Het uitstrijkje is bedoeld om afwijkingen aan de baarmoederhals te ontdekken. Hierbij neemt de arts wat cellen weg vanuit het slijmvlies dat zich op de rand van de baarmoedermond bevindt. Baarmoederhalskanker of een voorstadium hiervan kan met het uitstrijkje vaak ontdekt worden. Tijdens de zwangerschap wordt een uitstrijkje vaak uitgesteld, toch is er soms de noodzaak om dit te laten doen.
Zo vaak laat je een uitstrijkje doen
Iedere vrouw in Nederland wordt vanaf de leeftijd van 30 jaar tot het 60e jaar om de vijf jaar opgeroepen om een uitstrijkje te laten maken. Dit hoort bij het bevolkingsonderzoek en is daarom gratis. Vrouwen in België wordt geadviseerd iedere twee tot drie jaar een uitstrijkje te laten maken. Hier zit een groot verschil in, om de twee of om de vijf jaar.
Veel vrouwen zijn van mening dat het in Nederland ook om de twee jaar zou moeten gebeuren. Waarom dit niet gedaan wordt heeft twee redenen: om de kosten te dekken en omdat baarmoederhalskanker een vorm van kanker is die langzaam groeit. Gemiddeld duurt het 5 tot 15 jaar voordat baarmoederhalskanker is ontstaan vanuit afwijkende cellen.
Een uitstrijkje als je zwanger bent wordt liever niet gedaan, de cellen kunnen tijdens de zwangerschap niet goed beoordeeld worden. Bezig met zwanger worden? Doe vooraf een zwangerschapstest, dan weet je ook of je een uitstrijkje kunt laten maken (of juist niet).
De werking van het uitstrijkje
Het uitstrijkje is bedoeld om een voorstadium van baarmoederhalskanker te ontdekken. Ook wordt er soms baarmoederhalskanker zelf mee ontdekt. Vrouwen die al eens een bedpartner hebben gehad hebben meer kans om baarmoederhalskanker te krijgen dan vrouwen die hierin nog niet actief zijn geweest. Dit komt omdat een virus verantwoordelijk is voor het ontstaan van baarmoederhalskanker.
Het gaat hier om het HPV oftewel humaan papillomavirus. Gemiddeld raakt 4 op de 5 vrouwen besmet met dit virus. Het lichaam is in staat het virus weer op te ruimen. Wanneer dit om de een of andere reden niet gebeurt dan ontstaan er afwijkingen in de cellen van de baarmoederhals.
Afwijkende cellen zijn op zich niet zo erg, maar geen enkele gevallen allemaal vanuit deze afwijkende cellen baarmoederhalskanker ontstaan. In Nederland krijgen jaarlijks 700 vrouwen baarmoederhalskanker.
Met een uitstrijkje worden afwijkende cellen opgespoord, moderne uitstrijkjes zijn juist bedoeld om het verantwoordelijke virus op te sporen.
Geen uitstrijkje als je zwanger bent
Wanneer je een oproep hebt gekregen voor het maken van een uitstrijkje reageer je hierop door een afspraak met de huisarts te maken. Een uitstrijkje als je zwanger bent? Nee, liever niet. De cellen in de baarmoeder zijn tijdens de zwangerschap wat anders. Hierdoor kunnen ze niet goed beoordeeld worden.
Het is aan te raden om zeker een half jaar na de bevalling te wachten: dan kun je weer een uitstrijkje laten maken. Ontvang je een uitnodiging voor het uitstrijkje en ben je zwanger? Stuur dan het kaartje terug. Binnen zes maanden na de bevalling krijg je een nieuwe uitnodiging. Wanneer je helemaal niet reageert krijg je pas na vijf jaar weer een uitnodiging.
Uitstrijkje tijdens de zwangerschap
Heel soms is een uitstrijkje tijdens de zwangerschap toch nodig. In Duitsland wordt er standaard aan het begin van de zwangerschap een uitstrijkje gemaakt. In Nederland doen ze dit uit voorzorg liever niet omdat het de kans op een miskraam mogelijk vergroot, dit is niet helemaal duidelijk. De meningen verschillen per land nogal. Wanneer het niet noodzakelijk is dan liever geen uitstrijkje als je zwanger bent.
Wanneer het niet noodzakelijk is, stel het uitstrijkje dan liever uit tot na de bevalling. Maar wat wanneer er het vermoeden is dat er iets mis is? Dan zal een uitstrijkje wel gemaakt moeten worden. Dit wordt bij voorkeur voor de 12 weken zwangerschap gedaan. Bij noodzaak ook na deze 12 weken.
Er blijft altijd het risico dat het uitstrijkje niet goed te beoordelen is of dat je een bloeding krijgt. Bespreek daarom de voordelen en nadelen goed met de huisarts of gynaecoloog.
Foutieve beoordelingen
Het uitstrijkje is niet altijd makkelijk te beoordelen tijdens de zwangerschap. Daarnaast zijn er verschillende uitstrijkjes. Voorheen werd er gekeken naar afwijkende cellen, tegenwoordig wordt gekeken naar de aanwezigheid van het virus.
Bij een niet-zwangere vrouw wordt tussen de 54% en 95% procent van de uitstrijkjes foutief beoordeeld: een vals positieve of vals negatieve uitslag. Die percentages wisselen dus sterk. In de toekomst zal de nauwkeurigheid zeker toenemen.
Bij zwangere vrouwen is de kans op een valse uitslag groter dan normaal. Om die reden kun je liever geen uitstrijkje tijdens de zwangerschap laten doen, tenzij je natuurlijk echt niet anders kan.
Omdat baarmoederhalskanker langzaam groeit zal er in de regel geen haast zijn bij het maken van een uitstrijkje. Soms groeit baarmoederhalskanker echter wel sneller dan gemiddeld. Tijdens de zwangerschap kan dit ook sneller groeien onder invloed van hormonen.
Uitslag: KOPAC of PAP
De uitslag van traditionele uitstrijkjes (controleren op afwijkende cellen) wordt weergegeven in KOPAC of PAP. Hoewel PAP een ouder gebruik is, wordt deze nog wel veel toegepast. De PAP-uitslag ziet er als volgt uit:
- PAP 0: uitstrijkje was niet te beoordelen, herhaling is noodzakelijk
- PAP 1: geen afwijkende cellen gevonden
- PAP 2: kleine afwijkingen aan de cellen gevonden. Meestal wordt het uitstrijkje na 6 maanden herhaald.
- PAP 3a: Kleine tot matige afwijking aan de cellen gevonden. Vaak wordt het uitstrijkje bij jonge vrouwen na 6 maanden herhaald. Bij iets oudere vrouwen wordt meestal gelijk voor een lichte behandeling gekozen.
- PAP 3b: ernstige afwijking aan de cellen gevonden. Een behandeling wordt nu wel gedaan. Slecht bij een klein percentage vrouwen wordt eerst nog 3 tot 6 maanden afgewacht.
- PAP 4: ernstige afwijkingen gevonden, kwaadaardige cellen die nog niet zijn doorgegroeid. Er is hier sprake van een voorstadium van baarmoederhalskanker. Behandeling is noodzakelijk. Zonder behandeling is de kans groot dat dit baarmoederhalskanker wordt.
- PAP 5: grote kans op baarmoederhalskanker. Een behandelplan wordt opgesteld.
De KOPAC-uitslag geeft net iets meer inzicht in het type afwijking en is deels vergelijkbaar met de PAP-uitslag:
- PAP 0 staat gelijk aan KOPAC B3.
- PAP 1 staat gelijk aan KOPAC P1, A1, A2 en C1
- PAP 2 staat gelijk aan KOPAC P2, P3, A3 en C3
- PAP 3a staat gelijk aan KOPAC P4, P5, A4, A5, C4 en C5
- PAP 3b staat gelijk aan KOPAC P6, A5 en C6
- PAP 4 staat gelijk aan KOPAC P7, A6 en C7
- PAP 5 staat gelijk aan KOPAC P8, P9, A7, A8, C8 en C9
Behandelen tijdens de zwangerschap
Over het algemeen zal er geen behandeling plaatsvinden tijdens de zwangerschap. De kans op een miskraam of vroeggeboorte is te groot. In de meeste gevallen kan er ook wel gewacht worden tot na de behandeling.
Met behandelen wordt wél gestart wanneer blijkt dat er sprak is van baarmoederhalskanker en behandeling niet langer kan wachten. Het risico op een miskraam of vroeggeboorte moet dan afgewogen worden tegen het eigen leven. Dit is vaak een moeilijke keus.
Soms kan de bevalling vroegtijdig en met goed gevolg beëindigd worden. Niet behandelen is ook een vorm van behandelen. Die keus ligt geheel bij jezelf. Artsen kunnen hierin alleen adviseren.
Blijgezond.nl is een initiatief van gezondheidsdeskundige Dominique